rQ

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 31 december 2021

Nog juist voordat het jaar 2021 ten einde loopt, heeft zich een nieuwe ster aan het schaakfirmament aangediend: Nodirbek Abdusattorov. Een heel prettig timing voor de eindejaarskoffiedikkijkers die vreselijk te kijk staan als in januari een hen onbekend maar veelbelovend talent voor het eerst in de schijnwerpers treedt.
Columnisten moeten in de laatste column van het jaar terugblikken en vooruitkijken. Dat hoort erbij, het is je plicht, of je het leuk vindt of niet. Geen gezeur over een dikke teen of een zere duim. De lezers verwachten iets van jou dat uitsteekt boven het gezalf en gezever in de kersttoespraak van de koning of de nieuwjaarsrede van de minister-president.
Dus …
Hoe we de klimaatcrisis en de daarmee samenhangende corona- en energiecrisis moeten oplossen, weet ik niet. Wat we kunnen doen om de oplopende spanningen in de wereld te verminderen, is mij onbekend. Of er een remedie is tegen de verloedering en desintegratie van Nederland (en de rest van Europa, het Westen, de wereld) kun je beter aan iemand anders vragen. Hoe groot de kans is dat de aarde, of tenminste de mensheid, binnen een eeuw vergaat, valt buiten mijn voorstellingsvermogen. Daarvoor moet je bij andere columnisten zijn, er zijn er genoeg die deze problemen dagelijks analyseren en oplossingen aandragen.
Het zou flauw zijn te zeggen dat de problemen minder ernstig zouden zijn als meer mensen gingen schaken. Natuurlijk, het idee van de homo ludens (Huizinga, 1938) is aantrekkelijk. Mao Zedong is ooit een pingpongdiplomatie begonnen om de verhoudingen met de Verenigde Staten te verbeteren en hoewel Kissinger daarop is ingegaan, is deze vorm van politiek bedrijven nooit echt van de grond gekomen. Huizinga constateerde zelf de 'verernstiging' van het spel al en hij waarschuwde voor het verdwijnen ervan doordat steeds vaker om geldelijk gewin werd gespeeld.
Onze crises zijn immens en met schaken kom je er niet uit. Ik zie geen licht aan het eind van de tunnel en ik kan u geen stip op de horizon aanbieden. Veel meer dan u het allerbeste voor het nieuwe jaar toewensen kan ik niet doen.
Of toch misschien …
Nodirbek Abdusattorov is wereldkampioen rapidschaken 2021 geworden. Hij versloeg Ian Nepomniachtchi in de tiebreak nadat hij ook al van Magnus Carlsen en Fabiano Caruana had gewonnen. Eerder dit jaar schakelde hij Anish Giri uit in de FIDE World Cup. Nodirbek komt uit Oezbekistan dat ook het geboorteland is van een andere wereldkampioen schaken, Rustam Kasimdzjanov. Hij is 17 jaar, een jaar jonger dan Alireza Firouzja. Voeg daar Andrej Esipenko (19 jaar), nummer drie van het TataSteeltoernooi 2021, en Rameshbabu Praggnanandhaa (16 jaar) aan toe en je hebt een goed beeld van de schakers die over een paar jaar de dienst uitmaken. Zij spelen een zware computerstijl. Alle verbeelding is uit hun spel verdwenen.
Als schaken een allegorie van het werkelijke leven is, dan mogen we verwachten dat de millennials een computergestuurde, technocratische oplossing voor de grote crises van vandaag vinden. De aarde en de mensheid worden gered, maar van wat wij leuk vinden in het leven blijft weinig over.

Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

De laatste van het jaar, een klapper.
12-5 Wat is de winnende zet voor wit?

Oplossing van de vorige week

12-4 Zwart aan zet wint, hoe?
1...Kh7
De koningsmars Kg8–g4 en na hxg2 Kh3 met mat is winnend.
2.Le1
2.Td1 hxg2 mat; 2.Ld2 helpt ook niet: 2...Lxd2 3.Tf1 (3.Td1 hxg2+ 4.Kg1 Le3 mat) 3...Le3 (3...Lxg2+ is ook winnend) 4.Tg1 Kh6 enz.
2...Kh6 3.Lg3 Kh5 4.Le1 Kg4 5.b5 hxg2+ 6.Txg2+ Kh3 7.-- Lxg2 mat

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 24 december 2021

Een van de leuke dingen van online schaken is dat je veel nieuwe namen tegenkomt. Soms zijn dat schuilnamen, soms echte namen en soms zit het er tussenin.
Op de website van de KNSB staat dat Katharina Ricken het NK Internet 2021 voor vrouwen heeft gewonnen. Zij deed aan het toernooi mee onder de naam IkBiedRemiseAan. In de finale verpletterde zij MaaiKee met 5½-½. Niks geen remise. Maaike Keetman zal spijt hebben gehad van haar doorzichtige pseudoniem.
Schaken onder pseudoniem op internet is helemaal in. Ook de topgrootmeesters doen het. De gedachte dat je kunt schaken in een gesloten bubbel waarin je alleen bekend bent onder een schuilnaam, is aantrekkelijk. In zo’n afgesloten stukje werkelijkheid gelden eigen waarden en normen. Je kunt er een deel van je persoonlijkheid ten toon spreiden dat je voor vrienden en kennissen liever verborgen houdt. In die wereld besta jij niet, daar bestaat alleen je alter ego, verborgen achter een pseudoniem. Daar kun je lekker koningsgambiet spelen zonder dat iedereen te weten komt dat jij die opening eigenlijk heel erg fijn vindt en zonder dat het ratingpunten kost als je verliest.
Helaas is de wereld niet zo idyllisch. Vroeg of laat komen alle geheimen op straat te liggen. Dat is misschien de reden dat sommige organisatoren van online schaaktoernooien de echte namen van de deelnemers naast hun schuilnamen publiceren. Voor a_meijster en Kroeski is dat niet erg, van hen weet je toch wel wie het zijn. Schakers van wie het ego groter is dan de schuilnaam zullen de onthulling van hun pseudoniem zelfs toejuichen. Ik bedoel: iedereen weet wie Kingloek is. Of madeliesje en chessyfun blij zijn met deze openbaarheid weet ik niet, maar ik kan me voorstellen dat Beertjeboy007 en Badrand een beetje meer bescherming van hun privacy op prijs hadden gesteld.
Het NK internetschaken 2021 voor vrouwen werd niet in een bubbel gehouden. Ook hier stonden de echte namen naast de schuilnamen. IozefinaW en MaaiKee hebben hieruit blijkbaar de terechte conclusie getrokken dat het onzin was een onherkenbare schuilnaam te gebruiken. Voor IkBiedRemiseAan kan het gunstig zijn dat iedereen nu weet dat zij Katharina Ricken is. Katharina is een Duitse van 17 jaar die speelt bij Purmerend en sinds juli 2021 de Nederlandse schaaknationaliteit heeft. Haar overwinning kan een opstapje naar een mooie schaakcarrière zijn, net zoals vorig jaar het online WK meisjes tot 14 jaar een opstapje is geweest voor Eline Roebers. Het zou weer een prachtig voorbeeld zijn van de manier waarop bonden en clubs internetactiviteiten met succes kunnen combineren met fysieke activiteiten.

PS. Voor wie het weten wil: ik ben rQ, maar op Lichess heet ik RrdK.

Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

Lekker puzzelen onder de kerstboom
12-4 Zwart aan zet wint, hoe?

Oplossing van de vorige keer

 12-3 Wit is aan zet. Hoe wint hij?
1.c6 Txh6
(1...Th8 is taaier, maar niet zo mooi. Wit wint na 2.Tc5! Varianten komen in de rubriek Partijen Roder Loper in het Hoofdmenu.)
2. c7! (2.Txh6 pat)
2... Tc6 (2...Kb7 3.Txh6)
3.Th6!! Txh6 (3...Kb7 4.Txc6) 4.c8D en wint.

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 17 december 2021

In een podcastgesprek met de mij onbekende, maar nu wereldberoemde Magnus Barstadt heeft Magnus Carlsen gezegd dat hij zich wil terugtrekken uit het wereldkampioenschap. De motivatie voor het spelen van nog een zware match is verdwenen. Alleen als Alireza Firouzja het kandidatentoernooi wint, is Carlsen bereid zijn titel te verdedigen.
We hoeven ons geen grote zorgen te maken over dit bericht. Het is niet zeker of de boodschap juist is overgekomen en Carlsen kan nog van standpunt veranderen. Maar ook als hij ermee stopt, vallen niet alle stukken om.
Het WK-schaken heeft vaker op zijn grondvesten staan trillen. Dat gebeurde in 1948 toen Max Euwe de vacante WK-titel in eigendom aan de FIDE gaf, het gebeurde in 1993 opnieuw toen Garry Kasparov en Nigel Short met titelmatch en al uit de FIDE stapten. Beide gebeurtenissen waren tekenen van hun tijd. Euwe maakte een eind aan het willekeurige en oncontroleerbare systeem waarin de zittende wereldkampioen mocht kiezen tegen wie hij zijn titel op het spel zou zetten. Spelers die een hoog bedrag konden inleggen en weinig kans hadden om te winnen, maakten de meeste kans uitverkoren te worden. Bovendien zette Euwe de communisten buiten spel. Kasparov en Short startten een nieuwe organisatie voor het internationale topschaken omdat zij (en met hen de meeste andere topspelers) vonden dat de FIDE het schaken niet goed commercieel exploiteerde.
Ook de eventuele abdicatie van Carlsen markeert een breuk met het verleden. Het is niet zo’n abrupte breuk als in 1948 en 1993, maar een accentuering van de langer aanwezige trend dat het klassieke spel langzaam maar zeker aanzien verliest aan het blitz- en rapidschaken. Deze trend is reeds in de WK-titelmatches doorgedrongen. De schaakwereld vindt het aanvaardbaar dat het klassieke wereldkampioenschap al twee keer is beslist door rapidpartijen. En Carlsen mag de WK-matches voor gezien houden, hij heeft de ambitie uitgesproken weer wereldkampioen blitz- en rapidschaken te worden.
Als deze trend de redding van de schaaksport is, dan vind ik het best. Stilstand is achteruitgang en schaken is schaken, ook als het snel wordt gespeeld. Het klassieke spel zal bovendien nooit verdwijnen voor wie klassiek wil spelen. Carlsen streeft ernaar de ratinggrens van 2900 te doorbreken, het Tatasteeltoernooi is er nog steeds en zonder Carlsen wordt Anish Giri misschien wel wereldkampioen. En Schaakclub Roden blijft bestaan - klassiek tot in de diepste vezels, maar altijd open voor vernieuwing.

Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

Een eenvoudig en mooi probleem
12-3 Wit is aan zet. Hoe wint zij?

Oplossing van de vorige week
12-2 Zwart aan zet wint. Hoe?

1...Ld4+ 2.Kh1

[2.e3 Dxf3 3.Te2 (3.Dd5+ Dxd5;3.Tg7+ Lxg7 helpen niet) 3...Df1 mat]

2...Dxf3+ 3.exf3 Lg2mat

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 10 december 2021

Op 88-jarige leeftijd is vorige week de Engelse grootmeester Jonathan Penrose overleden. Hij staat in mijn geheugen gegrift als de eerste die Michail Tal versloeg nadat deze wereldkampioen was geworden. Die partij werd gespeeld op de Olympiade van 1960 in Leipzig en was de enige nederlaag die het team van de Sovjet Unie leed. De partij is beroemd, mede omdat Tal de Moderne Benoni speelde, de verdediging die hij beter dan wie ook beheerste.
De laatste Engelsman die van een wereldkampioen had gewonnen was Henri Blackburne in 1899. In 1960 versloeg Penrose niet alleen de zittende wereldkampioen, maar ook de voormalige wereldkampioen Max Euwe terwijl hij de toekomstige wereldkampioen Bobby Fischer in gewonnen stelling remise aanbood wegens tijdnood.
Penrose scoorde uitstekend aan het eerste bord in de Olympiades. In Leipzig behaalde hij 9 punten uit 16 partijen, in Varna 1962 was zijn score 12½ uit 17 en in1968 in Lugano 12½ uit 15. Hij werd tien maal Brits kampioen, van 1958 t/m 1963 en van 1966 t/m 1969. Niet ten onrechte werd Penrose beschouwd als de sterkste Engelse speler sinds lange tijd. Er schuilt iets van onrechtvaardigheid in het feit dat hij niet de eerste Engelse grootmeester is geworden. Die eer viel Tony Miles in 1976 te beurt. Penrose was internationaal meester totdat hij in 1993 de grootmeestertitel als een soort eerbewijs achteraf kreeg. Op dat moment had hij ook al grote triomfen als correspondentieschaker gevierd.
Penrose beëindigde zijn periode als bordspeler nadat hij twee keer aan het bord was flauwgevallen. De laatste keer was nadat hij een ernstige blunder had begaan. Deze herinnering brengt ons terug bij de WK-match die net is afgelopen.
Carlsen heeft de 11e partij gewonnen en daarmee zijn titel behouden. Na twee blunders maakte Ian Nepomniachtchi opnieuw een ernstige fout. De computerwaardering kelderde van 0.00 naar -8.20. Volgens Anish Giri heeft Nepo de partij met opzet verloren om een eind aan de match te maken. Als dat zo is, dan kun je niet van een blunder spreken. Het lijkt mij echter een sterk verhaal. Nepo is de psychologische dreun van de 6e partij niet te boven gekomen. Zijn stelling was lastig toen hij de foute zet deed. Misschien hoopte hij op clementie van Carlsen in een schijnbaar nog niet zo eenvoudig eindspel. Hoe het ook zij - de match is een drama geworden voor Nepo en de vraag is (gedachtig het lot van Penrose) welke gevolgen dat zal hebben voor zijn verdere schaakcarrière.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

12-2 Zwart aan zet wint. Hoe?

Oplossing van de vorige week

12-1 Wit aan zet wint. Hoe?
1.Ld4 e5 (Na andere zetten verliest zwart zijn dame)
2.Lxe5 Dxe5 3.Dh6 mat