rQ
Artikelen van Ruurd
Alexei
- Geschreven door: rQ
Het was triest om te zien: het hulpeloze gestuntel van Alexei Shirov in de eerste ronde van de FIDE Grand Prix Series 2022. Wat is er over van het vlammende aanvalsspel van de Lets-Spaanse grootmeester die een tijdlang werd gezien als de opvolger van de grote Michael Tal?
Omstreeks de eeuwwisseling was Shirov een van de sterkste spelers ter wereld. Zijn loopbaan wordt echter overschaduwd door een groot onrecht. In 1998 won hij het kandidatentoernooi van de PCA door Vladimir Kramnik in een match te verslaan. Hij verwierf daarmee het recht op een match om het wereldkampioenschap tegen Garry Kasparov. Die match werd door het kamp-Kasparov echter afgezegd, omdat de sponsors niet geïnteresseerd zouden zijn. Twee jaar later speelde Kramnik tegen Kasparov en won de wereldtitel. Een kandidatentoernooi was er niet geweest. Blijkbaar was dit de match die de sponsors wilden.
Het niet doorgaan van de match tegen Kasparov kostte Shirov veel geld. Vanzelfsprekend werd het totale prijzengeld van twee miljoen dollar niet uitgekeerd, maar ook de afgesproken afkoopsom van $ 200.000 werd hem onthouden. Shirov had het geld echter hard nodig om de secondanten die hem hadden geholpen bij de voorbereiding op de match te betalen. Toen hij eindelijk weer thuiskwam was hij niet alleen bijna failliet, maar bleek tot overmaat van ramp zijn vrouw met hun vierjarige dochtertje te zijn vertrokken.
Velen zouden na zo’n drama geen stuk meer kunnen verzetten, maar Shirov, hij ploeterde voort. Ondanks verschillende mooie successen bleef het wereldkampioenschap voor hem onbereikbaar. Nu, in 2022, probeert hij het nog een keer. Hij doet mee aan de FIDE Grand Prix, een serie van drie knock-outtoernooien, waarvan het eerste in Berlijn wordt gehouden. In deze toernooien spelen 16 schakers in vier groepjes van vier een dubbelrondige competitie, waarna de winnaars halve finales en een finale spelen. Na het derde toernooi wordt de eindstand opgemaakt en de twee hoogst geëindigden plaatsen zich voor het kandidatentoernooi dat deze zomer in Madrid wordt gehouden en waarvan de winnaar wereldkampioen Magnus Carlsen mag uitdagen. Aan het kandidaten-toernooi doen acht spelers mee. Zes hebben zich al geplaatst: Nepomniachtchi als verliezend uitdager in de laatste WK-cyclus, Firouzja, Duda, Karjakin, Caruana en Radjabov. Een groot aantal topspelers zit op het vinkentouw voor de laatste twee plaatsen, o.a. Anish Giri.
Shirov is nu 49 jaar en 10 jaar ouder dan Aronian, de één na oudste deelnemer in Berlijn. Hij zal niet de illusie hebben gehad dat hij het toernooi kon winnen, maar dat hij met 1½ uit 6 laatste in zijn groep zou worden, moet een deceptie zijn geweest. De Jonge Shirov zien we niet meer terug. Gelukkig heeft hij zijn mooiste partijen en beste eindspelen gebundeld in Fire on Board. Dat is een van de opwindendste partijenverzamelingen die ik ken.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
Verborgen eenvoud.
02-2 Wat is de winnende zet van wit?
Oplossing vorige week
02-1
Zwart geeft mat in 3 zetten
1...Th1† 2.Kxh1 Dh5†
3.Kg1 Dh2 mat
Mantelzorger
- Geschreven door: rQ
U leest een geschrift van een mantelzorger. Mijn beminde Dame is gevallen, heeft een dubbele schaambeenfractuur opgelopen en is voorlopig niet of nauwelijks mobiel. De liefde gaat voor alles en dus is het schaken flink gedaald in de hiërarchie van leuke en minder leuke activiteiten. Geen interne competitie van Schaakclub Roden, geen interne competitie van Groninger Combinatie, geen NOSBO-beker, geen KNSB-competitie. Alle aandacht gaat uit naar de wereld tussen keuken en postoel, tussen pyjama en kleren. Een behoorlijke schaakpartij zit er de komende maanden niet in. Het denkraam is ook niet meer op schaken ingesteld. Er zouden teveel stukken vallen, niet alleen de geliefde Dame.
Zo moeilijk het is goede schaakzetten te bedenken, zo gemakkelijk is het na te denken over de dingen die voorbijgaan. Zal Magnus Carlsen echt zijn wereldtitel opgeven als Alireza Firouzja het kandidatentoernooi niet wint? Staat de generatie van Karjakin, Carlsen, Caruana en Giri op het punt te worden voorbijgestreefd door de generatie van Firouzja, Abdusattorov, Esipenko en Gukesh D? Leeft de NOSBO nog? Zal Schaakclub Roden over 10 jaar haar 70-jarige jubileum vieren? Wie houdt Tom Visser van het kampioenschap af?
Waar gedacht wordt, kan worden geschreven. U begrijpt het goed: al mantelzorgend schrijf ik voort. Deze column is nog niet afgelopen!
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
02-1
Zwart geeft mat in 3 zetten
Opgave vorige week
01-4
Hoe wint wit?
1.Dxf7+ Kxf7 2.Ld5+ Kf8
3.Phxg6+ hxg6 4.Pxg6 mat
AZ-stijl
- Geschreven door: rQ
Alle ogen in de schaakwereld zijn in januari gericht op Wijk aan Zee, ook de ogen van de schaakcolumnisten van de landelijke pers. Afgaande op hun stukjes was het hoogtepunt van de eerste toernooiweek de partij tussen Magnus Carlsen en Jorden van Foreest.
De partij Carlsen - Van Foreest werd na een enerverende strijd remise. Volgens de analyses van de stuurlui aan wal had Carlsen kunnen winnen, maar dat wisten zij alleen doordat ze de partij met een computer hadden gevolgd. Sommige commentatoren, o.a. Hans Ree in de NRC, hebben ook gewezen op de invloed van Alpha Zero, het nieuwste schaakprogramma dat zichzelf heeft leren schaken en dus niet denkt als een mens. Tijdens de WK-match tussen Carlsen en Ian Nepomniachtchi hebben Jorden en Daniil Dubov, secondanten van Carlsen, veel gewerkt met Alpha Zero en daardoor zouden zij, als mensen, hebben leren schaken als het programma. Is er een nieuwe schaakstijl ontstaan?
Theoretisch zou dat goed kunnen. De stijl van Kasparov, Timman en veel van hun generatiegenoten heb ik ooit superdynamisch genoemd. Tal was een voorloper. In deze stijl was het stukkenspel in vergelijking tot de voorgaande stijl zeer belangrijk. Het begrippenpaar structuur en activiteit deed zijn intrede. Nooit zal ik vergeten hoe tijdens een toernooi in Hilversum een Russische grootmeester bij elke zet die hij in de post mortem deed, met luide keel Sjtrrructure! of Actiiiviity! riep. Dat was een leerzame ervaring. De structuur (pionnenstelling) mocht niet verzwakt zijn, maar stond ook in dienst van de activiteit van de stukken die zo groot mogelijk moest zijn. Concrete analyse was belangrijk; men kon niet langer vertrouwen op de juiste toepassing van de algemene, op Steinitz teruggaande regels van het positiespel. De Britse theoreticus John Watson spreekt over rule independence. De Nederlandse schaakboekenschrijver Willy Hendriks denkt dat het gaat om patroonherkenning. Door het gebruik van schaakcomputers, vooral Alpha Zero, zou de manier van schaken in een nieuwe fase zijn gekomen. Zonder dat de algemene regels onjuist zijn geworden of bekende stellingspatronen hun waarde hebben verloren, zou de benodigde rekenkracht zijn toegenomen. Concrete analyse is nog belangrijker geworden.
Dat is allemaal theorie. Zorgvuldige analyse van partijen en verhalen van spelers over hun partijen moet uitwijzen in hoeverre dit waar is. Er zijn wel aanwijzingen. De inmiddels algemeen bekende vroegtijdige opmars van de h-pion is daar één van. Een andere aanwijzing is de uitspraak van Anish Giri dat hij planmatiger speelt dan Jorden van Foreest. Jorden zou vooral op korte termijn denken. En Jorden verzuchtte na zijn remise tegen Carlsen inderdaad dat hij hoofdpijn had gekregen van het vele rekenen.
Gisteren heeft Jorden schitterend gewonnen van Anish. ook hiervoor was weer heel veel rekenwerk nodig. Het “stijlkundige onderzoek” zou met deze partij kunnen beginnen.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
01-4 Rekenkracht of patroonherkenning?
Hoe wint wit?
Oplossing vorige week
01-3 Wat is de snelste winstweg voor wit?
1.Dxh7+ Kxh7 2.Th4+ Kg8 3.Lf6 Le4+ (Zwart kan nog een paar schaakjes geven, maar het mat door Th8 is niet meer te voorkomen.) 4.Ka1 enz.
India
- Geschreven door: rQ
Na vier ronden in het Tata Steel toernooi kwam een rustdag en konden we een eerste tussenstand opmaken. Er bleek iets opmerkelijks aan de hand. Zowel bij de Masters als bij de Challengers stond een Indiër op de eerste plaats.
Dat het schaken in India aan een opmars bezig is, was al langer bekend. Het centrum van de internationale schaakwereld is vanaf 1850 verschoven in oostelijke richting, van Engeland naar Duitsland, naar Rusland, naar Azië, hoewel Rusland de laatste jaren weer wat terugkrabbelt. Binnen Azië gaat het tussen China en India. De eerste Indiase schaker die in Europa heeft gespeeld was Sultan Khan. Zijn verblijf hier was van korte duur, namelijk van 1929 tot 1933. In die periode werd hij drie maal kampioen van Groot-Brittannië en hij versloeg Tartakower in een match. Het duurde tot in de jaren 80 totdat weer een Indiër op het wereldschaaktoneel verscheen. Vishwanathan Anand werd in 1987 jeugdwereldkampioen en in 2000 de officiële wereldkampioen van de FIDE. Hij won de titel opnieuw in 2007 om deze in de jaren daarop driemaal met succes te verdedigen. In 2014 werd hij verslagen door Magnus Carlsen. Anand werd vijf keer winnaar het Hoogoven-/Corus-/Tata Steel toernooi, een aantal dat alleen door Carlsen is overtroffen.
Het kon haast niet anders of het schitterende voorbeeld van De Tijger van Madras stimuleerde andere Indiase schakers tot grootse daden. Hoe talentvol zij zijn blijkt uit hun successen in het jeugdwereldkampioenschap. Bij de jongens behaalden Pentala Hariskrishna in 2004 en Abhijeet Gupta in 2008 de titel. Wereldkampioen bij de meisjes werden Humpey Koneru (2001), Harika Dronavalli (2008) en Soumya Swaminathan (2009). Zij hebben allen in Wijk aan Zee gespeeld.
Natuurlijk bereikte de tsunamie van Indiaas schaaktalent de Noord-Hollandse stranden. Harikrishna werd in 2012 winnaar van de Grootmeester B-groep. Adhiban won in 2016 de Grootmeester C-groep en Vidit in 2018 de Challengers. Ook dit jaar doen de Indiërs het weer voortreffelijk. Bij het afsluiten van dit stukje staat Vidit na de zesde ronde gedeeld eerste in de Masters. Praggnanandhaa doet het met 2½ punt verdienstelijk. In de Challengers steekt de 19-jarige Erigaisi met kop en schouders boven de rest uit. Hij heeft een score 5½ uit 6 en staat maar liefst 1½ punt voor. Zijn landgenoot Ganguly heeft 3½ punt.
Het is niet uitgesloten dat er een verband bestaat tussen de relatief grote deelname van Indiase schakers in Wijk aan Zee en het land van het moederbedrijf van Tata Steel. Sinds 2019 wordt in Kolkata het Tata Steel India Rapid & Blitz toernooi gespeeld, met de deelname van topgrootmeesters als Carlsen, Giri, Aronian, Nakamura en anderen. Voor de jonge Indiase spelers is dit toernooi een prachtige gelegenheid om inspiratie en ervaring op te doen.
Het naar verluidt grootste talent uit India hebben we nog niet vermeld. Dat is Dommaraju Gukesh. Gukesh D, zoals hij gewoonlijk wordt genoemd, is geboren in 2006 en een jaar jonger dan Rameshbabu Praggnanandhaa. Hij werd grootmeester toen hij twaalf jaar was. Als Tata Steel volgend jaar zijn poorten niet heeft gesloten en het toernooi niet in zijn val heeft meegesleept, zou Gukesh D niet mogen ontbreken in de Challengers van de 85e editie.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
01-3 Wat is de snelste winstweg voor wit?
Oplossing van vorige week
01-2 Zwart speelt en wint
1...Txb3+ 2.Lxb3 (2.Ka2 Dxc4)
2...Dxb3+ 3.Ka1 Dc3+ 4.Ka2 Dxc2+ 5.Ka3 Wit staat gewonnen hoewel het nog enige moeite kost de winst binnen te halen. Volgens de computer is mat in 14 zetten mogelijk.
Tata Steel
- Geschreven door: rQ
Morgen begint het Tata Steel Schaaktoernooi weer. Het belooft een spannende strijd te worden. De Noorse wereldkampioen Magnus Carlsen is topfavoriet, terwijl de Amerikaan Fabiano Caruana en onze landgenoot Anish Giri zijn belangrijkste concurrenten zijn. De winnaar van vorig jaar, de Groninger Jorden van Foreest, wordt als een gevaarlijke outsider beschouwd.
Naast het hoofdtoernooi, dat getooid gaat met de titel Masters, is er een tweede groep, de Challengers. De Challengers zijn jonger (gemiddelde 4½ jaar) en zwakker (gemiddelde 176 elo-punten) dan de Masters. Het is een leuk allegaartje. Zowel de oudste (de Indiër Ganguly, 38 jaar) als de jongste deelnemer (de Fransman Maurizzi, 15 jaar) doet mee in deze groep. Ook vinden we hier de enige twee vrouwelijke deelnemers, de Russin Polina Shuvalova en Jiner Zhu uit China. Er zijn geen duidelijke favorieten. Wij hopen op de Nederlandse kampioen Max Warmerdam, al was het alleen maar omdat Max weer eens moet winnen, en de Groningers onder ons zijn erg benieuwd hoe hun eigenste anti-vaxer en viruswappie Lucas van Foreest het gaat doen.
Een smet op dit grootse schaakgebeuren is dat de amateurgroepen zijn afgelast en publiek niet wordt toegelaten. Een teleurstelling voor velen en tragisch voor enkelen. Het jaarlijkse uitje van Schaakclub Roden naar Wijk aan Zee kan niet doorgaan en voor onze Jeppe, die vanaf 1974 trouw heeft meegespeeld, wordt het moeilijker de mijlpaal van 50 deelnames te bereiken.
Het ontbreken van amateurs en publiek is het meest tragisch voor de inwoners van Wijk aan Zee. De plaatselijke economie kreeg in januari altijd een welkome extra impuls (om niet te spreken van een boost), maar die blijft dit jaar voor de tweede achtereenvolgende keer achterwege. Het dorp heeft ook al te kampen met de uitstoot van giftige stoffen door de hoofdsponsor van het toernooi, Tata Steel. De inwoners hebben een relatief grote kans op kanker en toeristen worden afgeschrikt. De komende twee weken krijgt de staalgigant uit IJmuiden echter schone reclame als duizenden mensen overal ter wereld via internet het toernooi volgen. Schaken is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Formule 1 van Zandvoort, die andere Noord-Hollandse badplaats, een nauwelijks vervuilende sport. De CO2-uitstoot van het toernooi wordt zelfs minder doordat er geen publiek en amateurs zijn.
Door covid profiteert een vervuilend bedrijf extra van een schoon sportevenement, maar heeft de door de vervuiling getroffen plaatselijke bevolking minder profijt van datzelfde schone sportevenement. Hier wringt de schoen natuurlijk wel.
Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.
01-2 Zwart speelt en wint
Oplossing van vorige week
01-1 Wit geeft mat in twee zetten
1.Pf3 Txf3 (1...Lxf3 2.Th8 mat)
2.Ta8 mat