rQ

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 16 april 2022

Wesley So heeft de finale van de FIDE Grand Prix gewonnen van Hikaru Nakamura. Na de twee klassieke partijen was de stand gelijk, zodat de tiebreak de beslissing moest brengen. So won de tweede rapidpartij.
De klassieke partijen van deze match hebben hier en daar wat stof doen opwaaien. De eerste partij duurde 30 zetten waarvan 27 theorie waren. In de tweede partij brachten de spelers een bekende 14 zetten lange remisevariant uit de Berlijnse verdediging op het bord. In totaal hebben zij zelf dus hooguit drie zetten bedacht. Op www.Chess.com vroeg Roaring Pawn zich af of dit niet een duidelijk teken was dat het moderne professionele schaken met zijn ridicule, krankzinnige, computerondersteunde openingsvoorbereiding terminaal ziek is.
Het is vaker gezegd: niet de beste speler, maar de speler met de beste computer gaat winnen. Als dat zo is, zou het schaken zich bevinden in wat ik in mijn boek Schaken in Stijl “hypersportificatie” heb genoemd. Even een kort stukje theorie: Sportificatie is het maatschappelijke proces waarin spel en sport zich aanpassen aan veranderingen in hun omgeving door gebruik te maken van nieuwe kennis en hulpmiddelen op onder andere medisch, technisch en economisch gebied. Slaagt een sport er onvoldoende in zich aan te passen, dan kan desportificatie optreden: de activiteit houdt op sport te zijn en wordt spel of folklore. Een voorbeeld is het ooit zo populaire priksleeën, dat (in tegenstelling tot bobsleeën en skeleton) de technische en economische ontwikkeling niet heeft bijgehouden. Als echter buitensporig veel gebruik van externe hulpbronnen wordt gemaakt, kan de sportieve activiteit eveneens het karakter van sport verliezen. Dat heet hypersportificatie. Het bekendste voorbeeld is de Formule 1. Hier geven niet de kwaliteiten van de coureurs, maar die van de constructeurs en mecaniciens de doorslag.
Is in het schaken sprake van hypersportificatie? Krijgen wij hyperschaak?
Door computers te gebruiken, passen schakers zich aan bij veranderingen die plaats vinden in de omgeving waarin zij hun sport beoefenen. Bij de openingsvoorbereiding van de professionals zijn computers onmisbaar geworden. Ze nemen een deel van het denkwerk over. Het analyseren van stellingen en varianten gaat daardoor sneller, zodat in een beperkte tijd meer en diepgaandere analyses kunnen worden verricht. Bij het samenstellen van zijn secondantenteam zal een schaker ervoor zorgen dat genoeg ICT-kennis en computervaardigheid wordt aangetrokken. Doordat het professionele topschaken commerciëler is geworden (door het aanboren van nieuwe economische hulpmiddelen) is het financieel mogelijk de beste mensen in dienst te nemen.
Dat het schaken onder invloed van de technologie de laatste jaren is veranderd, is zonder meer waar. Maar de computers hebben de macht niet overgenomen. Het is normale sportificatie. Na de opening komen nog steeds het middenspel en het eindspel. Weliswaar is het eindspel anders geworden doordat er niet meer wordt afgebroken en er vaak weinig tijd is om een ingewikkeld eindspel uit te spelen. Dat geldt echter ook voor het middenspel. Toernooien en matches met klassiek tempo worden steeds vaker beslist in een tiebreak met versneld tempo. Dat geeft de spelers nieuwe strategische mogelijkheden doordat ze doelbewust kunnen proberen de tiebreak te bereiken. Ondanks al deze verandering geldt nog steeds dat de menselijk geest het opneemt tegen de geheimen die in een stelling verborgen zijn en zijn denkkracht meet met die van anderen. Schaken blijft schaken. Het is niet op sterven na dood en van hyperschaak is geen sprake.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

04-3 Wat is de winnende zet van wit?

Oplossing van de vorige week

04-2 Hoe wint zwart?
1...Dxg3+ 2.Kxg3 gxf6.

Met een toren voor staat zwart gewonnen.

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 09 april 2022

De laatste zet, de presentatie. Het jubileumboek is af en wordt uitgereikt aan de leden van de club. Het wordt overhandigd aan de openbaarheid en moet nu zelf zijn weg in de wereld vinden. Er is koffie en gebak. Het boek is geboren, het creatieve proces ten einde. Dat is ook een beetje sterven, hoewel je als maker voortleeft in je schepping, althans zolang het boek wordt gelezen, bekeken of op zijn minst in een bibliotheek is opgenomen.
Degene die in een schaakpartij de laatste zet uitvoert, wint of speelt remise. Het doen van de laatste zet is geen treurige gebeurtenis. Treurig kan de een na laatste zet van de partij zijn, de laatste zet van de andere, want die gaat altijd gepaard met verlies of remise. (Maar het Schaak der Wrake dan? In verloren stelling nog gauw even een schaakje geven en dan opgeven zonder te wachten op de tegenzet? In dit uitzonderlijke geval is de laatste zet gespeeld zonder te zijn uitgevoerd en het verwachte effect treedt wel degelijk op: partijwinst door opgave van de tegenstander.)
Met de laatste zet wordt de schaakpartij voltooid. In de Nederlandse taal wordt de uitdrukking de laatste zet wel in meer algemene zin gebruikt om aan te geven dat iemand iets heeft voltooid. Dat kan een bepaald werk zijn geweest, zoals het schrijven van een boek, het uitvoeren van een opdracht of het leven zelf. De laatste zet is een metafoor, maar de weg der metaforen is een glibberig pad. Een rouwadvertentie voor een overleden schaker: Hij heeft zijn laatste zet gedaan. Voor de nabestaanden is dit een duidelijke tekst. Schaken was zijn leven en dat is nu afgelopen. Maar een collega-schaker met een neiging tot complotdenken ziet direct een dubbele bodem: de laatste zet van de verliezer is toch de een na laatste zet van de partij? Tenzij de overledene geen verliezer was en er sprake was van zelfdoding zou de tekst in de rouwadvertentie betekenen dat na de laatste zet van de overledene iemand anders nog een zet heeft gedaan die de dood heeft veroorzaakt. De advertentie zou een bedekte toespeling op een moord kunnen zijn. Wie heeft hem het laatste zetje gegeven en waarom?
De laatste zet. Wij schakers doen er vele in ons leven en dat bewijst dat de laatste zet niet het absolute einde hoeft te zijn. Je kunt de stukken altijd weer opzetten voor een nieuwe partij, net zoals je een nieuw boek kunt gaan schrijven of een volgende fase in je leven kunt beginnen.
Wij hebben ons werk gedaan. Nu bent u aan zet. U heeft het jubileumboek ontvangen en we hopen dat u het met plezier gaat lezen, de foto’s gaat bekijken of het tenminste een prominente plaats in uw boekenkast geeft.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

04-2 Hoe wint zwart?

Oplossing van de vorige week

04-1 Wat is de winnende zet voor wit?
1. Dg4 g6 2.Dxd8 enz.

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 02 april 2022

Anish Giri is in het derde toernooi van de FIDE Grand Prix al in de voorronde geliquideerd. De dader was de 21-jarige Mohammad Amin Tabatabaei uit Iran.
Het Iranese schaken zit in de lift. Tabatabaei behoort tot een generatie zeer getalenteerde jonge schakers die omstreeks 2018 kwam bovendrijven. In de periode daarvoor was Iran een bescheiden schaakland. De sterkste speler was dertienvoudig kampioen Ghaem Maghami, die in 2000 de grootmeestertitel behaalde. Parham Maghsoodloo, geboren in 2000, was de eerste van de nieuwe generatie die een groot succes behaalde. Hij werd in 2018 jeugdwereldkampioen. Het grootste talent van deze generatie is zonder enige twijfel Alireza Firouzja (2003), die momenteel op de tweede plaats van de FIDE-ratinglijst staat en de grootste favoriet is voor het komende kandidatentoernooi. Tabatabaei viel voor het eerst op toen hij in 2018, als 17-jarige, tweede werd in het Aziatisch kampioenschap, zowel in het klassiek schaken als het blitz. In de Chess World Cup 2021 bracht hij het tot de kwartfinale. Dat resultaat leverde hem een plaats op in de Grand Prix van 2022. In het derde toernooi van de serie bereikte hij de kwartfinale, o.a. door Giri te verslaan. Hier trof hij Wesley So. Na de twee klassieke partijen stond het 1-1, maar in de tiebreak moest hij het onderspit delven.
Iran heeft in de Westelijke wereld een slechte reputatie en ook de schaakwereld heeft problemen met de Iraanse schaakbond. Dat begon al ten tijde van de Iraanse Revolutie. Nadat sjah Reza Pavlavi was verdreven en onder leiding van ayatolla Khomeini een theocratische staat werd gesticht, ontvluchtten meer modern ingestelde personen het land. De eerste post-revolutionaire president, Bani Sadr, kon in 1981 ternauwernood naar Frankrijk ontsnappen. Ongeveer tezelfdertijd verliet ook de schaakkampioen van Iran, Mehrshad Sharif, het land. Hij ging voor Frankrijk spelen. Het duurde tien jaar voordat in Iran opnieuw een nationaal kampioenschap werd gehouden.
De shariawetgeving en de felle anti-Israelpolitiek van Iran hebben geleid tot botsingen met de internationale schaakwereld. Internationale vrouwentoernooien in Iran zijn geboycot door schaaksters die weigerden een hoofddoek te dragen. Iranese schakers hebben, op last van hun autoriteiten, moeten weigeren om tegen Israëliërs te spelen. Op Olympiades hebben de organisatoren steeds hun best gedaan de ronden zo in te delen dat de twee landen niet tegen elkaar hoefden uit te komen. In individuele toernooien zijn Iranese spelers niet komen opdagen voor partijen tegen Israëliërs. Deze discriminatie kwam de Iranese Schaakbond te staan op een reprimande van het FIDE-congres. De spelers legden zich overigens niet willoos bij de situatie neer. In een rapidtoernooi in Sitges in 2000 negeerden Tabatabaei en Maghsoodloo het verbod. Firouzja verliet Iran om voor Frankrijk te gaan spelen.
Van Tabatabaei zullen we nog wel vaker horen. Hij is momenteel de derde speler van Iran, achter Maghsoodloo en de oudere, maar minder bekende Idani. Hij is een sterk tacticus. Zowel tegen Giri als tegen So toverde hij in klassieke partijen uit het niets een dodelijke koningsaanval tevoorschijn. Tabatabaei heeft weliswaar een hogere rating (2632) dan het grote Indiase talent Pragnanandhaa (2619), maar Firouzja (2804), Esipenko (2723), Maghsoodloo (2699), Abdusattorov (Oezbekistan, 2662), Vincent Keymer (Duitsland, 2654), en de Indiërs Erigasi (2660) en Sarin (2652) staan hoger genoteerd. Deze jonge spelers lijken veelzijdiger dan Tabatabaei. Het is de vraag of hij de absolute top zal halen.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

De eerste van de maand.
04-1 Wat is de beste zet voor wit?

Oplossing van vorige week
03-4 Hoe behaalt wit beslissend voordeel?
1.Tc7 Dxc7 2.Txd8 Txd8 (2...Dxe5 3.Txe8 mat; 2...Dxd8 3.Dxg7 mat) 3.Dxc7 Td1+ (Na 3...Tg8 of 3...Ld7 heeft wit groot materieel voordeel en een beslissende aanval te beginnen met 4.h5) 4.Kh2 Txb1 5.Dxg7 mat

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 26 maart 2022

De FIDE heeft Sergey Karjakin een half jaar geschorst omdat hij de mening heeft verkondigd dat Rusland groot gelijk heeft met de inval in Oekraïne. Hierdoor kan hij niet meedoen aan het kandidatentoernooi dat in juni in Madrid begint.
Alexander Grishuk betwijfelt of de FIDE het recht heeft Karjakin te schorsen. Although I personally disagree with Sergey, I think that a person should have the right to express his opinion. Are there any chess arguments here? Ook op de website www.schaaksite.nl is een discussie losgebroken. De een zegt dat de FIDE Karjakin geen beroepsverbod mag opleggen vanwege een afwijkende mening, een ander zoekt naar een juridische argumentatie en een derde deelt mee dat hij iedereen zijn huis uit schopt die hem onwelgevallige dingen zegt.
Uit dit voorval blijkt dat de vrijheid van meningsuiting, een fundamentele democratische vrijheid, geen absolute waarde heeft. In bepaalde omstandigheden, oorlogsomstandigheden in dit geval, geldt zij blijkbaar niet voor iemand met een “foute” mening.
De FIDE beroept zich op haar tuchtrecht, dat democratisch tot stand is gekomen en voldoet aan de normen van het IOC. In dat tuchtrecht staat dat sancties kunnen worden opgelegd in gevallen waarin schade wordt toegebracht aan het schaakspel, de FIDE of bij de FIDE aangesloten bonden. De uitspraken van Karjakin hebben volgens de tuchtcommissie van de FIDE in het publieke domein zoveel negatieve reacties uitgelokt, dat hierdoor de schaakwereld schade is toegebracht. De minder bekende pro-Poetin grootmeester Shipov werd niet gestraft, omdat zijn uitspraken weinig aandacht hadden gekregen.
Je moet je afvragen welke schade de FIDE heeft geleden. Zijn mensen minder gaan schaken? Zijn sponsors afgehaakt? De FIDE zou de geleden schade precies moeten omschrijven en liefst kwantitatief onderbouwen om het schorsingsbesluit en het negeren van iemands recht op vrije meningsuiting juridisch te rechtvaardigen. Maar dat is nu het punt niet. De schorsing van Karjakin is een politiek statement tegen de Russische inval in Oekraïne. Ook het besluit om Rusland uit te sluiten van de organisatie van en deelname aan schaakevenementen die door de FIDE worden georganiseerd, om de banden met grote Russische sponsors (o.a. Gazprom) te verbreken en om Russische spelers alleen tot toernooien toe te laten als zij bereid zijn onder de FIDE-vlag te spelen, zijn geen disciplinaire maatregelen, maar vloeien voort uit een stellingname in het oorlogsconflict. Juridisch onhoudbaar? Dat zien we na de oorlog wel, als de rekeningen worden vereffend.
Overigens is onze KNSB er op tegen dat “goede” Russen onder FIDE-vlag speelgerechtigd zijn. Een goede Rus blijft een Rus. Diezelfde KNSB sluit Russen niet uit van de eigen KNSB-competitie, want dat zou tot scheve gezichten en onrechtvaardigheid leiden. Russische schakers zijn als Russisch gas: het liefst wil je ervan af, maar je kunt nog niet zonder.
Terwijl wij ons druk maken over de vraag welke Russen wel en niet moeten worden geschorst, verwoesten supersonische bommen Oekraïense steden en zaaien dood en verderf onder de bevolking. Terwijl Karjakin met zijn niet gestrafte secondant Denis Khismatullin meeparadeert in een pro-Poetindemonstratie in Jekaterinenburg, georganiseerd door Sima-land, een sponsor van het vorige kandidatentoernooi, zie ik Beljavski en Ivanchuk onder toeziend oog van Ponomariov in een schuilkelder in Kyiv bij een druipende kaars een partijtje schaak spelen. Ik wordt er zwaarmoedig van.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

03-4 Hoe behaalt wit beslissend voordeel?

Oplossing vorige week

03-3 Hoe wint wit?
1.Pxd5 Lxd5 (1...Dg5 2.Dh8 mat) 2.Pd7† met damewinst.