rQ

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 14 januari 2022

Morgen begint het Tata Steel Schaaktoernooi weer. Het belooft een spannende strijd te worden. De Noorse wereldkampioen Magnus Carlsen is topfavoriet, terwijl de Amerikaan Fabiano Caruana en onze landgenoot Anish Giri zijn belangrijkste concurrenten zijn. De winnaar van vorig jaar, de Groninger Jorden van Foreest, wordt als een gevaarlijke outsider beschouwd.
Naast het hoofdtoernooi, dat getooid gaat met de titel Masters, is er een tweede groep, de Challengers. De Challengers zijn jonger (gemiddelde 4½ jaar) en zwakker (gemiddelde 176 elo-punten) dan de Masters. Het is een leuk allegaartje. Zowel de oudste (de Indiër Ganguly, 38 jaar) als de jongste deelnemer (de Fransman Maurizzi, 15 jaar) doet mee in deze groep. Ook vinden we hier de enige twee vrouwelijke deelnemers, de Russin Polina Shuvalova en Jiner Zhu uit China. Er zijn geen duidelijke favorieten. Wij hopen op de Nederlandse kampioen Max Warmerdam, al was het alleen maar omdat Max weer eens moet winnen, en de Groningers onder ons zijn erg benieuwd hoe hun eigenste anti-vaxer en viruswappie Lucas van Foreest het gaat doen.
Een smet op dit grootse schaakgebeuren is dat de amateurgroepen zijn afgelast en publiek niet wordt toegelaten. Een teleurstelling voor velen en tragisch voor enkelen. Het jaarlijkse uitje van Schaakclub Roden naar Wijk aan Zee kan niet doorgaan en voor onze Jeppe, die vanaf 1974 trouw heeft meegespeeld, wordt het  moeilijker de mijlpaal van 50 deelnames te bereiken.
Het ontbreken van amateurs en publiek is het meest tragisch voor de inwoners van Wijk aan Zee. De plaatselijke economie kreeg in januari altijd een welkome extra impuls (om niet te spreken van een boost), maar die blijft dit jaar voor de tweede achtereenvolgende keer achterwege. Het dorp heeft ook al te kampen met de uitstoot van giftige stoffen door de hoofdsponsor van het toernooi, Tata Steel. De inwoners hebben een relatief grote kans op kanker en toeristen worden afgeschrikt. De komende twee weken krijgt de staalgigant uit IJmuiden echter schone reclame als duizenden mensen overal ter wereld via internet het toernooi volgen. Schaken is, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Formule 1 van Zandvoort, die andere Noord-Hollandse badplaats, een nauwelijks vervuilende sport. De CO₂-uitstoot van het toernooi wordt zelfs minder doordat er geen publiek en amateurs zijn.
Door covid profiteert een vervuilend bedrijf extra van een schoon sportevenement, maar heeft de door de vervuiling getroffen plaatselijke bevolking minder profijt van datzelfde schone sportevenement. Hier wringt de schoen natuurlijk wel.

 
Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

01-2 Zwart speelt en wint

Oplossing van vorige week
01-1 Wit geeft mat in twee zetten
1.Pf3 Txf3 (1...Lxf3 2.Th8 mat)
2.Ta8 mat

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 07 januari 2022

Wat kun je in de stille dagen vòòr TaTaSteel beter doen dan het Meerjarenbeleidsplan 2022-2025 van de Koninklijke Nederlandse Schaakbond lezen? Je moet je immers voorbereiden op de dingen die komen gaan.
Op deze plaats heb ik de vergrijzing van onze schaakclub al eens aan de orde gesteld. De landelijke situatie is niet beter. In de Inleiding van het Meerjarenbeleidsplan (MJBP) wordt ‘een scherp contrast’ geschetst tussen enerzijds een al vele jaren (licht) teruglopend ledental, en anderzijds een grotere populariteit dan ooit tevoren. Dat laatste zou blijken uit het feit dat ‘alle schaakborden waren uitverkocht’ en uit de exponentiële stijging van het aantal online schakers. ‘Het is daarom voor ons als KNSB noodzakelijk om snel te handelen en mee te gaan met de tijd.’
Klare taal. Hoe willen ze dat aanpakken?
Om te beginnen wordt de KNSB in het MJBP neergezet als een ambitieuze bond met een missie: ‘Wij willen dat iedereen in Nederland onze schaakpassie deelt’. Sommige missies zijn tot mislukken gedoemd en deze is daar hopelijk één van. Je moet er niet aan denken dat iedereen in Nederland net zo aan schaken verslingerd raakt als wij. In zo’n land valt niet te leven. Als tegenwicht wordt de nuttige rol van het schaken in de maatschappij nog eens uiteen gezet: persoonlijke ontwikkeling en geestelijke gezondheid (onder verwijzing naar de onvermijdelijke professor Scherder), verbinding, brug in diversiteit en inclusiviteit. Indrukwekkend, maar welke sportbond of culturele vereniging vindt dat niet van zichzelf?
Het MJBP bevat veel mooie woorden en zinnen. Zo wil het de externe communicatie verbeteren door meer en gerichte externe (online) marketing en communicatie, en ‘ons merk’ versterken door juiste ambassadeurs te benoemen. Helemaal mee eens. Er staan er in het stuk gelukkig ook concrete plannen.
Er komt, na gemor van de leden, een nieuw bondsblad als opvolger van het pas opgeheven Schaakmagazine, een Fysiek schaakmagazine 2.0. De leden krijgen het gratis en anderen kunnen het in de winkel kopen. Sensationeel is dat het pand in Haarlem wordt verkocht. Daarmee komt een jarenlange discussie tot een eind. Er wordt een plan gemaakt om de opbrengst duurzaam in te zetten voor vernieuwing, dus potverteren is er niet bij!
Het lidmaatschapsmodel wordt geherdefinieerd. Helaas geen nieuwe lidmaatschapsvormen (zoals een recreatielidmaatschap) om aan de diversiteit in de vraag te voldoen, maar door samenwerking met andere organisaties moet de opbrengst van het lidmaatschap worden ‘verbreed’, onder andere door kortingen op schaakmateriaal. Als iets oude wijn in nieuwe zakken is, dan is het dit plan wel.
Het meest controversieel is het voornemen om de bondsraad, het hoogste orgaan van de KNSB, geleidelijk te vervangen door een ledenraad. Deze moet een betere 'afspiegeling van het schaaklandschap' geven. Aan de getrapte vertegenwoordiging (vereniging - regionale bond - bondsraad) komt dan een einde. De regionale bonden, die autonoom zijn, verliezen niet alleen hun recht om leden van de bondsraad te benoemen, maar zij krijgen ook meer uitvoerende taken en mogen minder beleid maken. Het sluitstuk van deze centraliserende herstructurering is de Vereniging 2.0. Het belangrijkste kenmerk van de Vereniging 2.0 is dat er veel vrijwilligers in actief zijn zodat veel activiteiten kunnen worden ontplooid waardoor veel ongeorganiseerde schakers (‘YouTube schakers’) alsnog lid worden. Om beter te kunnen aansluiten op de vraag moet het aanbod ‘breder, sneller en hipper’ worden. 

Het is goed dat de KNSB plannen maakt om de toekomst van het schaken in Nederland zeker te stellen. In het nieuwe MJBP staan echter te veel mooie woorden en te weinig nieuwe, creatieve ideeën. Het is topdown gedacht. Om toekomstbestendig te worden, zou de KNSB zich meer moeten baseren op de wensen en verwachtingen van jonge schakers en toekomstige leden. Geef hun een stem in de vormgeving van de schaakbond van de toekomst. Laat hen schaakclubs inrichten volgens hun wensen en inzichten. Dan ontstaat misschien de zo hoognodige KNSB 2.0.

Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

De eerste van januari: een kruispunt van wegen
01-1 Wit geeft mat in twee zetten

Oplossing van de vorige week
12-5 Wat is de winnende zet
voor wit?

 1.Ph7 (Wint de kwaliteit. 1.Txh5 leidt tot niets.) 1...Dg7 (1...Kxh7 2.Dxh5+ en mat op de volgende zet.) 2.Pxf8 en wint met een kwaliteit meer.

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 31 december 2021

Nog juist voordat het jaar 2021 ten einde loopt, heeft zich een nieuwe ster aan het schaakfirmament aangediend: Nodirbek Abdusattorov. Een heel prettig timing voor de eindejaarskoffiedikkijkers die vreselijk te kijk staan als in januari een hen onbekend maar veelbelovend talent voor het eerst in de schijnwerpers treedt.
Columnisten moeten in de laatste column van het jaar terugblikken en vooruitkijken. Dat hoort erbij, het is je plicht, of je het leuk vindt of niet. Geen gezeur over een dikke teen of een zere duim. De lezers verwachten iets van jou dat uitsteekt boven het gezalf en gezever in de kersttoespraak van de koning of de nieuwjaarsrede van de minister-president.
Dus …
Hoe we de klimaatcrisis en de daarmee samenhangende corona- en energiecrisis moeten oplossen, weet ik niet. Wat we kunnen doen om de oplopende spanningen in de wereld te verminderen, is mij onbekend. Of er een remedie is tegen de verloedering en desintegratie van Nederland (en de rest van Europa, het Westen, de wereld) kun je beter aan iemand anders vragen. Hoe groot de kans is dat de aarde, of tenminste de mensheid, binnen een eeuw vergaat, valt buiten mijn voorstellingsvermogen. Daarvoor moet je bij andere columnisten zijn, er zijn er genoeg die deze problemen dagelijks analyseren en oplossingen aandragen.
Het zou flauw zijn te zeggen dat de problemen minder ernstig zouden zijn als meer mensen gingen schaken. Natuurlijk, het idee van de homo ludens (Huizinga, 1938) is aantrekkelijk. Mao Zedong is ooit een pingpongdiplomatie begonnen om de verhoudingen met de Verenigde Staten te verbeteren en hoewel Kissinger daarop is ingegaan, is deze vorm van politiek bedrijven nooit echt van de grond gekomen. Huizinga constateerde zelf de 'verernstiging' van het spel al en hij waarschuwde voor het verdwijnen ervan doordat steeds vaker om geldelijk gewin werd gespeeld.
Onze crises zijn immens en met schaken kom je er niet uit. Ik zie geen licht aan het eind van de tunnel en ik kan u geen stip op de horizon aanbieden. Veel meer dan u het allerbeste voor het nieuwe jaar toewensen kan ik niet doen.
Of toch misschien …
Nodirbek Abdusattorov is wereldkampioen rapidschaken 2021 geworden. Hij versloeg Ian Nepomniachtchi in de tiebreak nadat hij ook al van Magnus Carlsen en Fabiano Caruana had gewonnen. Eerder dit jaar schakelde hij Anish Giri uit in de FIDE World Cup. Nodirbek komt uit Oezbekistan dat ook het geboorteland is van een andere wereldkampioen schaken, Rustam Kasimdzjanov. Hij is 17 jaar, een jaar jonger dan Alireza Firouzja. Voeg daar Andrej Esipenko (19 jaar), nummer drie van het TataSteeltoernooi 2021, en Rameshbabu Praggnanandhaa (16 jaar) aan toe en je hebt een goed beeld van de schakers die over een paar jaar de dienst uitmaken. Zij spelen een zware computerstijl. Alle verbeelding is uit hun spel verdwenen.
Als schaken een allegorie van het werkelijke leven is, dan mogen we verwachten dat de millennials een computergestuurde, technocratische oplossing voor de grote crises van vandaag vinden. De aarde en de mensheid worden gered, maar van wat wij leuk vinden in het leven blijft weinig over.

Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

De laatste van het jaar, een klapper.
12-5 Wat is de winnende zet voor wit?

Oplossing van de vorige week

12-4 Zwart aan zet wint, hoe?
1...Kh7
De koningsmars Kg8–g4 en na hxg2 Kh3 met mat is winnend.
2.Le1
2.Td1 hxg2 mat; 2.Ld2 helpt ook niet: 2...Lxd2 3.Tf1 (3.Td1 hxg2+ 4.Kg1 Le3 mat) 3...Le3 (3...Lxg2+ is ook winnend) 4.Tg1 Kh6 enz.
2...Kh6 3.Lg3 Kh5 4.Le1 Kg4 5.b5 hxg2+ 6.Txg2+ Kh3 7.-- Lxg2 mat

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 24 december 2021

Een van de leuke dingen van online schaken is dat je veel nieuwe namen tegenkomt. Soms zijn dat schuilnamen, soms echte namen en soms zit het er tussenin.
Op de website van de KNSB staat dat Katharina Ricken het NK Internet 2021 voor vrouwen heeft gewonnen. Zij deed aan het toernooi mee onder de naam IkBiedRemiseAan. In de finale verpletterde zij MaaiKee met 5½-½. Niks geen remise. Maaike Keetman zal spijt hebben gehad van haar doorzichtige pseudoniem.
Schaken onder pseudoniem op internet is helemaal in. Ook de topgrootmeesters doen het. De gedachte dat je kunt schaken in een gesloten bubbel waarin je alleen bekend bent onder een schuilnaam, is aantrekkelijk. In zo’n afgesloten stukje werkelijkheid gelden eigen waarden en normen. Je kunt er een deel van je persoonlijkheid ten toon spreiden dat je voor vrienden en kennissen liever verborgen houdt. In die wereld besta jij niet, daar bestaat alleen je alter ego, verborgen achter een pseudoniem. Daar kun je lekker koningsgambiet spelen zonder dat iedereen te weten komt dat jij die opening eigenlijk heel erg fijn vindt en zonder dat het ratingpunten kost als je verliest.
Helaas is de wereld niet zo idyllisch. Vroeg of laat komen alle geheimen op straat te liggen. Dat is misschien de reden dat sommige organisatoren van online schaaktoernooien de echte namen van de deelnemers naast hun schuilnamen publiceren. Voor a_meijster en Kroeski is dat niet erg, van hen weet je toch wel wie het zijn. Schakers van wie het ego groter is dan de schuilnaam zullen de onthulling van hun pseudoniem zelfs toejuichen. Ik bedoel: iedereen weet wie Kingloek is. Of madeliesje en chessyfun blij zijn met deze openbaarheid weet ik niet, maar ik kan me voorstellen dat Beertjeboy007 en Badrand een beetje meer bescherming van hun privacy op prijs hadden gesteld.
Het NK internetschaken 2021 voor vrouwen werd niet in een bubbel gehouden. Ook hier stonden de echte namen naast de schuilnamen. IozefinaW en MaaiKee hebben hieruit blijkbaar de terechte conclusie getrokken dat het onzin was een onherkenbare schuilnaam te gebruiken. Voor IkBiedRemiseAan kan het gunstig zijn dat iedereen nu weet dat zij Katharina Ricken is. Katharina is een Duitse van 17 jaar die speelt bij Purmerend en sinds juli 2021 de Nederlandse schaaknationaliteit heeft. Haar overwinning kan een opstapje naar een mooie schaakcarrière zijn, net zoals vorig jaar het online WK meisjes tot 14 jaar een opstapje is geweest voor Eline Roebers. Het zou weer een prachtig voorbeeld zijn van de manier waarop bonden en clubs internetactiviteiten met succes kunnen combineren met fysieke activiteiten.

PS. Voor wie het weten wil: ik ben rQ, maar op Lichess heet ik RrdK.

Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

Lekker puzzelen onder de kerstboom
12-4 Zwart aan zet wint, hoe?

Oplossing van de vorige keer

 12-3 Wit is aan zet. Hoe wint hij?
1.c6 Txh6
(1...Th8 is taaier, maar niet zo mooi. Wit wint na 2.Tc5! Varianten komen in de rubriek Partijen Roder Loper in het Hoofdmenu.)
2. c7! (2.Txh6 pat)
2... Tc6 (2...Kb7 3.Txh6)
3.Th6!! Txh6 (3...Kb7 4.Txc6) 4.c8D en wint.