rQ

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 26 februari 2022

Wat vrijwel niemand een paar dagen geleden had verwacht, is gebeurd. Rusland is Oekraïne binnengevallen en heeft de aanval ingezet op Kiev. Waarschijnlijk zijn ze uit op de vervanging van de zittende Oekraïense regering door een Russisch gezind regiem. Waarnemers en deskundigen, die nu bij bosjes op tv verschijnen, vrezen dat na Oekraïne andere landen aan de beurt zijn, zoals Georgië en Moldavië. Poetin heeft gewaarschuwd voor de inzet van “wapens en geweld dat de wereld nog niet eerder heeft gezien”, wat wordt opgevat als een dreigement om kernwapens te gebruiken. De tijd voor discussies over de achtergronden van het conflict is voorbij. De geschiedenis van Oekraïne, de expansie van de Navo, Westerse en Russische economische en geopolitieke belangen, extreem-rechtse, nationalistische en fascistische groepen (Pravy sector) in Oekraïne, de oorlog in de Donetsbekken - het speelt allemaal een belangrijke rol, maar het valt op dit moment in het niet bij de levensgevaarlijke en vernietigende agressie van Rusland. Oorlog is altijd verwerpelijk. Het leidt tot een massaal verlies aan mensenlevens, tot stromen vluchtelingen die huis en haard hebben verloren en tot een toename van de spanning en vijandigheden in de wereld die nog vele jaren kunnen blijven bestaan.
Westerse regeringen en de EU hebben economische en financiële sancties afgekondigd die Rusland hard moeten treffen. Ook de sportwereld laat zich niet onberoerd. De UEFA heeft de finale van de Champions League verplaatst van Sint Petersburg naar Parijs en de Formule 1-race in Sotsji gaat in september niet door. Manchester United heeft zijn sponsorcontract met Aeroflot opgezegd, Schalke deed hetzelfde met Gazprom. De Wereldschaakbond FIDE heeft besloten de Schaakolympiade en het FIDE-congres die in juli en augustus in Moskou op de kalender stonden, niet door te laten gaan. Er wordt gezocht naar een ander land dat het evenement wil organiseren.
De Russische schakers zijn verdeeld. Anatoly Karpov, die Poetin in 2014 al heeft gesteund bij de annexatie van de Krim, heeft deze week als Duma-lid de erkenning van de volksrepublieken Donetsk en Luhansk goedgekeurd. Hij is prompt persoonlijk getroffen door EU-sancties. Garry Kasparov heeft scherp stelling genomen tegen Poetin en heeft West-Europese landen verweten door hun gasimporten uit Rusland deze oorlog financieel mogelijk te hebben gemaakt.
Van de actieve spelers heeft Sergey Karjakin verkondigd dat het Ruslands heilige plicht was de Oekraïense bevolking te beschermen tegen geweld. Karjakin is geboren in de Donetsk-regio. In 2009, op 19-jarige leeftijd, is hij met zijn Russisch gezinde ouders verhuisd van de Krim naar Moskou en is Rus geworden. Dat was beter voor zijn schaakcarrière. Over bedreigingen met etnisch geweld heb ik niets kunnen vinden. In 2014 heeft Karjakin, evenals Karpov, de inname van de Krim verdedigd.
Andere Russische schakers hebben zich gedistantieerd van de inval in Oekraïne. Ian Nepomniachtchi was duidelijk: Dit was de zwartste Black Thursday die de wereld ooit heeft meegemaakt. Andrey Esipenko schreef in een tweet dat hij steeds had gehoopt op een vreedzame oplossing en dat hij de dag dat de oorlog begon als de droevigste uit zijn leven beschouwde.
In juni begint in Madrid het Kandidatentoernooi. Nepomniachtchi en Karjakin hebben zich beiden geplaatst. Esipenko maakt nog een kans op plaatsing. Ik denk niet dat de relaties tussen de deelnemers ernstig verstoord zijn door hun stellingname in de oorlog. Wel ben ik benieuwd of Karjakin door de organisatoren, al dan niet op instigatie van hogerhand, als straf voor zijn steun aan Poetin van deelname wordt uitgesloten.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

02-4 Wit geeft mat in 2 zetten

Oplossing vorige week
02-3 Met welke elegante combinatie
komt wit een kwaliteit voor?

1.Dxg8 Txg8 2.Pf6+ Ke7
3.Pxg8+ Ke8 4.Pf6+ Ke75.Pxd7

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 19 februari 2022

Gisteren zou mijn vader 100 jaar zijn geworden. Hij werd in 1922 geboren in het Friese Surhuisterveen als oudste zoon van een onderwijzer. Het is niet uitgesloten dat mijn pake kon schaken, maar in het algemeen gesproken waren Surhuisterveen en de armoedige streek daaromheen geen vruchtbare bodem om een schaakcarrière te beginnen. Ik heb eens gelezen dat in 1922 de Drachtster Schaakclub is opgericht, maar in het boek Friese Schaakkoningen van Haije Kramer, dat 800 jaren schaak in Friesland beschrijft, wordt zo’n heugelijke gebeurtenis niet vermeld. Van alle personen die in dat boek worden genoemd, komt er niet één uit Surhuisterveen. In deze oosthoek van Friesland hield men niet van koningen, daar werd niet geschaakt.
Tien dagen voor de geboorte van mijn vader kwam in het Sovjet-Russische Kaluga, zo’n 150 km ten zuidoosten van Moskou, Yuri Averbach ter wereld. Nu, op z’n 100e, heeft hij een glanzende schaakcarrière achter de rug. Hij werd kampioen van de Sovjet-Unie, deed mee aan het Kandidatentoernooi van 1953 in Zürich en was één van de grootste eindspelkenners van zijn tijd. Ook op bestuurlijk vlak heeft hij zich geroerd. Van 1973 tot 1978 was hij president van de Schaakbond van de Sovjet Unie, zonder dat hij door de schakers gehaat werd. Op oudere leeftijd hield hij zich bezig met de geschiedenis van het schaakspel.
Als schaker heeft Yuri Averbach het verder geschopt dan pa Kunnen. Kaluga was een betere omgeving voor een schaakmeester in wording dan Surhuisterveen. De plaats werd bezocht door reizigers, vluchtelingen en bannelingen uit omringende landen. Averbach zelf had Duitse wortels. De invloed van al die mensen van buiten heeft gezorgd voor culturele bloei. Bekende Russen die in Kaluga zijn geboren zijn o.a. Konstantin Tsiolkovsky (1857-1937), een van de eerste ruimtevaart- en raketonderzoekers, de wiskundige Pafnuty Chebyshev (1821-1894), de Russisch-Amerikaanse componist Alexander Gretchaninov (1864-1956), de kosmonaut Pavel Popovich (1930-2009), de generaal en duma-lid Georgy Zhukov (1896-1974), en vele sporters. Dit was niet de top van de Russische en Sovjet-elite, maar toch steekt Surhuisterveen daar met Haye Frankes, ‘lange Haye mei de aap’, Ds. Dirk Pekelharing, Siebe 'Snor' Veenstra, handelaar in lompen en metalen, en Ds. Johannes Antonie Visscher, dominee op de arme Friese heide, schril tegen af, hoewel natuurlijk de betekenis van CDA-Eerste en Tweede Kamerlid, staatssecretaris en voorzitter van de KNWU Joop Atsma (1956), bas-bariton Henk Smit (1930-2010), pop-muzikant Meindert Talsma (1968) en TV-presentator van de EO Herman Wegter (1978) zeker niet onderschat mag worden.
De verschillen lijken groot, maar voor mij persoonlijk waren ze dat niet. Mijn vader heeft mij schaken geleerd. Na een jaar “natuurschaken” kreeg ik van hem mijn eerste schaakboek, Inleiding tot het schaakspel van dr. M. Euwe. Averbach heeft mij via zijn boekje Wat iedere schaker van het eindspel moet weten wegwijs gemaakt in het eindspel. Later heb ik veel geleerd van zijn twee delen Turmendspiele.
1922 is een bepalend jaar geweest voor mijn schaakontwikkeling.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

02-3 Met welke elegante combinatie komt wit een kwaliteit voor?

Oplossing van de vorige week

02-2 Wat is de winnende zet van wit?
1.De4 Zwart heeft geen goede verdediging tegen 2.Dh7 mat. (Carlsen-Grischuk, Stavanger 2019)

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 11 februari 2022

Het was triest om te zien: het hulpeloze gestuntel van Alexei Shirov in de eerste ronde van de FIDE Grand Prix Series 2022. Wat is er over van het vlammende aanvalsspel van de Lets-Spaanse grootmeester die een tijdlang werd gezien als de opvolger van de grote Michael Tal?
Omstreeks de eeuwwisseling was Shirov een van de sterkste spelers ter wereld. Zijn loopbaan wordt echter overschaduwd door een groot onrecht. In 1998 won hij het kandidatentoernooi van de PCA door Vladimir Kramnik in een match te verslaan. Hij verwierf daarmee het recht op een match om het wereldkampioenschap tegen Garry Kasparov. Die match werd door het kamp-Kasparov echter afgezegd, omdat de sponsors niet geïnteresseerd zouden zijn. Twee jaar later speelde Kramnik tegen Kasparov en won de wereldtitel. Een kandidatentoernooi was er niet geweest. Blijkbaar was dit de match die de sponsors wilden.
Het niet doorgaan van de match tegen Kasparov kostte Shirov veel geld. Vanzelfsprekend werd het totale prijzengeld van twee miljoen dollar niet uitgekeerd, maar ook de afgesproken afkoopsom van $ 200.000 werd hem onthouden. Shirov had het geld echter hard nodig om de secondanten die hem hadden geholpen bij de voorbereiding op de match te betalen. Toen hij eindelijk weer thuiskwam was hij niet alleen bijna failliet, maar bleek tot overmaat van ramp zijn vrouw met hun vierjarige dochtertje te zijn vertrokken.
Velen zouden na zo’n drama geen stuk meer kunnen verzetten, maar Shirov, hij ploeterde voort. Ondanks verschillende mooie successen bleef het wereldkampioenschap voor hem onbereikbaar. Nu, in 2022, probeert hij het nog een keer. Hij doet mee aan de FIDE Grand Prix, een serie van drie knock-outtoernooien, waarvan het eerste in Berlijn wordt gehouden. In deze toernooien spelen 16 schakers in vier groepjes van vier een dubbelrondige competitie, waarna de winnaars halve finales en een finale spelen. Na het derde toernooi wordt de eindstand opgemaakt en de twee hoogst geëindigden plaatsen zich voor het kandidatentoernooi dat deze zomer in Madrid wordt gehouden en waarvan de winnaar wereldkampioen Magnus Carlsen mag uitdagen. Aan het kandidaten-toernooi doen acht spelers mee. Zes hebben zich al geplaatst: Nepomniachtchi als verliezend uitdager in de laatste WK-cyclus, Firouzja, Duda, Karjakin, Caruana en Radjabov. Een groot aantal topspelers zit op het vinkentouw voor de laatste twee plaatsen, o.a. Anish Giri.
Shirov is nu 49 jaar en 10 jaar ouder dan Aronian, de één na oudste deelnemer in Berlijn. Hij zal niet de illusie hebben gehad dat hij het toernooi kon winnen, maar dat hij met 1½ uit 6 laatste in zijn groep zou worden, moet een deceptie zijn geweest. De Jonge Shirov zien we niet meer terug. Gelukkig heeft hij zijn mooiste partijen en beste eindspelen gebundeld in Fire on Board. Dat is een van de opwindendste partijenverzamelingen die ik ken.

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

Verborgen eenvoud.
02-2 Wat is de winnende zet van wit?

Oplossing vorige week
02-1
Zwart geeft mat in 3 zetten

1...Th1† 2.Kxh1 Dh5†
3.Kg1 Dh2 mat

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 04 februari 2022

U leest een geschrift van een mantelzorger. Mijn beminde Dame is gevallen, heeft een dubbele schaambeenfractuur opgelopen en is voorlopig niet of nauwelijks mobiel. De liefde gaat voor alles en dus is het schaken flink gedaald in de hiërarchie van leuke en minder leuke activiteiten. Geen interne competitie van Schaakclub Roden, geen interne competitie van Groninger Combinatie, geen NOSBO-beker, geen KNSB-competitie. Alle aandacht gaat uit naar de wereld tussen keuken en postoel, tussen pyjama en kleren. Een behoorlijke schaakpartij zit er de komende maanden niet in. Het denkraam is ook niet meer op schaken ingesteld. Er zouden teveel stukken vallen, niet alleen de geliefde Dame.
Zo moeilijk het is goede schaakzetten te bedenken, zo gemakkelijk is het na te denken over de dingen die voorbijgaan. Zal Magnus Carlsen echt zijn wereldtitel opgeven als Alireza Firouzja het kandidatentoernooi niet wint? Staat de generatie van Karjakin, Carlsen, Caruana en Giri op het punt te worden voorbijgestreefd door de generatie van Firouzja, Abdusattorov, Esipenko en Gukesh D? Leeft de NOSBO nog? Zal Schaakclub Roden over 10 jaar haar 70-jarige jubileum vieren? Wie houdt Tom Visser van het kampioenschap af?
Waar gedacht wordt, kan worden geschreven. U begrijpt het goed: al mantelzorgend schrijf ik voort. Deze column is nog niet afgelopen!

Opgave
Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

02-1
Zwart geeft mat in 3 zetten

Opgave vorige week

01-4
Hoe wint wit?

1.Dxf7+ Kxf7 2.Ld5+ Kf8

3.Phxg6+ hxg6 4.Pxg6 mat