rQ

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 07 oktober 2023

De KNSB viert dit jaar haar 150e verjaardag en daarom hebben alle clubleden een notatieboekje cadeau gekregen. Heel leuk. Het jubileum van de bond is niet onopgemerkt aan ons voorbijgegaan!
Het is niet bij notatieboekjes gebleven. De KNSB heeft ook een jubileumboek uitgegeven met de veelbelovende titel Schaakland vol verhalen. 150 jaar KNSB. Diverse grootheden hebben een bijdrage geleverd en vele aspecten van het Nederlandse schaakleven komen aan de orde. De redactie was in handen van Peter Boel, Frank Clevers en Minze bij de Weg.
In de inleiding legt de redactie uit dat bij de voorbereiding van de jubileumactiviteiten al gauw de gedachte was opgekomen “om de geschiedenis op gedegen wijze vast te leggen in een document voor het nageslacht”. Besloten werd om dit in boekvorm te doen en niet bijvoorbeeld in een digitaal document of op een website. Omdat bij het 100-jarig bestaan ook al een geschiedenis was geschreven, heeft de redactie ervoor gekozen zich vooral te richten op de laatste vijftig jaar. Bovendien heeft men evenals in 1973 gekozen voor een thematische opzet. Binnen de meeste thema’s wordt een historisch overzicht gegeven, waarbij de auteurs zich overigens niet steeds hebben beperkt tot de laatste halve eeuw.
Het nadeel van een thematische aanpak is dat het historische verhaal hiaten vertoont, omdat de gekozen thema’s zelden het hele spectrum van gebeurtenissen en activiteiten in heden en verleden dekken. Bovendien ontbreekt de samenhang tussen thematische geschiedenissen vaak en komen doublures voor. Om die redenen hebben de auteurs van het jubileumboek bij het 60-jarig bestaan van Schaakclub Roden gekozen voor één integrale geschiedenis, gebaseerd op historisch bronnenonderzoek aangevuld met persoonlijke herinneringen. Zo is een doorlopend verhaal ontstaan, dat vervolgens op onderdelen (acht aparte thema’s) is uitgediept. Dit is een tijdrovende klus geweest, en wellicht heeft de redactiecommissie van Schaakland vol verhalen daarom besloten om het bij een puur thematische opzet te laten. Hoe begrijpelijk ook, zo is een uitgelezen kans gemist “om de geschiedenis op gedegen wijze vast te leggen voor het nageslacht”.
In het boek staan hele mooie en minder geslaagde stukken. Eddy Sibbing heeft een goed inzichtelijk stuk over het jeugdschaak geschreven. Zijn stelling is Steeds jonger en sterker, tevens de titel van het verhaal. Hij onderbouwt deze stelling met een historisch overzicht van steeds meer jeugdwedstrijden, bondsvoorzieningen en trainingen. Niettemin moet Sibbing constateren dat het aantal jeugdspelers met een rating van meer dan 2000 punten vanaf 2010 sterk is afgenomen. De rol van de KNSB is verschoven van organiserend naar faciliterend. En hoewel er nog veel mogelijkheden zijn voor goede, professionele training en talloze toernooien, vraagt hij zich bezorgd af of de doorstroming naar de jeugdtop op peil blijft.
Ook de stukken van Jeroen Bosch over het Nederlands team en van Minze bij de Weg over de clubcompetitie zijn, hoewel meer beschrijvend en inventariserend dan analyserend en evaluerend, de moeite van het lezen zeer zeker waard. Er is iets opmerkelijks aan het stuk van Bij de Weg. De openingsalinea is bijna letterlijk gelijk aan de eerste alinea van zijn bijdrage over de rol van de KNSB in de afgelopen 150 jaar. Deze bijdrage is een van de mindere stukken in het boek. Eigenlijk vind ik alleen de titel Organisator, ondersteuner, verbinder en kenniscentrum goed. Het lijkt erop dat de redactie zich op het laatste moment heeft gerealiseerd dat dit hoofdstuk nog geschreven moest worden en dat Minze dat toen maar gauw heeft gedaan. Er zijn meer bijdragen waarvan de lezer meer had mogen verwachten. Het hoofdstuk van Jaap van de Herik over het computerschaak bevat een informatief historisch overzicht, maar is verder ronduit teleurstellend. Ook het hoofdstuk over het vrouwenschaak had beter moeten zijn dan wat Bianca de Jong-Muhren ervan heeft gemaakt. Een ernstige omissie vind ik tenslotte dat in het boek vrijwel geen aandacht wordt geschonken aan het verenigings- en het regionale schaken. 
Gelukkig staat hier veel goeds tegenover. Frank Clevers heeft Hans Bouwmeester geïnterviewd, een hoofdstuk van de hand van Dimitri Reinderman gaat over Anish Giri en Benno de Jongh heeft Jorden van Foreest geportretteerd. Schitterend om te lezen. Interessant is ook het verhaal van Jeroen van den Berg over de bijna verdwenen schaaksponsoring: Waar zijn de toernooien gebleven? Van den Berg is de belangrijkste toernooiorganisator van Nederland en directeur van het Corustoernooi. Hij beschrijft hoe het computerschaak en het schaken op internet langzamerhand de klassieke toernooien verdringen en hoe de media, de verslaggeving en de sponsoring zich daaraan aanpassen. En tenslotte mag de goed geschreven informatieve bijdrage Een roerige schaakwereld van Herman Hamers over de internationale schaakbonden niet onvermeld blijven.
Het boek is alleszins de moeite waard. Jammer dat de leden het niet cadeau hebben gekregen in plaats van een notatieboekje.

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 23 september 2023

Al meer dan een jaar ligt op mijn bureau een krantenknipsel met het bericht dat drugsbaron ‘De Schaker’ was overleden. Dat stukje intrigeert mij enorm. De Colombiaan Gilberto Rodriguez Orejuela stierf op 83-jarige leeftijd in een Amerikaanse gevangenis. Hij had nog zes jaar voor de boeg en verzoeken om gratie vanwege ernstige gezondheidsklachten werden verworpen. Rodriguez Orejuela was dan ook geen lieverdje. Hij stond aan het hoofd van het Cali-kartel, een groot drugssyndicaat, en was de grote rivaal van Pablo Escobar, de leider van het Medellin-kartel. Terwijl Escobar berucht was door het grof geweld waarmee hij zijn doel trachtte te bereiken, was Rodriguez Orejula bedreven in subtielere tactieken zoals chantage en omkoping. Vandaar zijn bijnaam ‘De Schaker’.
Het schaken staat hier voor een geweldloze drugscriminaliteit. De naam van onze geliefde schaaksport wordt vaak ijdel gebruikt. Als een bedachtzame bokser zijn wild om zich heen maaiende tegenstander met enkele welgemikte stoten ko slaat, wordt hij een schaker genoemd. Maar hij blijft een bokser, de beoefenaar van een gewelddadige sport. Een doodsaaie voetbalwedstrijd waarin de bal eindeloos wordt rondgespeeld voordat eindelijk een dieptepass wordt geven, is een schaakwedstrijd en het rondspelen heet positiespel. Maar het blijft voetbal, een sport waar beoefenaars levenslange lichamelijke klachten van kunnen overhouden, variërend van loopproblemen (als gevolg van kapot geschopte knieën), hartproblemen (ten gevolge van overbelasting) en hersenproblemen (door het koppen). Ook in de politiek is schaken een geliefde metafoor; het wordt bijvoorbeeld gebruikt om het maken van deals, het sluiten van schimmige compromissen of het strategisch liegen om het zogeheten landsbelang van een welwillend sausje te voorzien.
Het wrange is dat er misschien goede redenen zijn om het schaakspel als metafoor voor sport en politiek te gebruiken. Misschien zit er een kern van waarheid in. Schaken is in essentie een oorlogsspel en als zodanig gewelddadig. Het kan leiden tot ernstige psychische stoornissen, zoals bij wereldkampioenen uit het verleden is gebleken. En sinds er geschaakt wordt, wordt er in toernooien gekonkeld en vals gespeeld.
Dat is ook weer geruststellend. We zijn gewone mensen. Maar we zijn geen drugsbaronnen en we rekenen wijlen Rodriguez Orejuela niet tot de onzen. Laat dat duidelijk zijn.

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 08 september 2023

Toen Anish Giri vorige maand in het FIDE Worldcup toernooi in Azebeidzjan werd uitgeschakeld door Nijat Abasov meende ik in mijn pessimistische kijk op de wereld te zijn bevestigd: met Giri wordt het nooit meer wat. Abasov mocht dan wel de plaatselijke favoriet zijn, maar tegenover de rating van Giri, 2775, kon hij slechts een schamele 2632 stellen. Maar Abasov had het in dit toernooi op zijn heupen. Na Giri versloeg hij Svidler, Vidit en Salem om pas in de halve finale door Magnus Carlsen persoonlijk tot de orde te worden geroepen. In de troostfinale veegde hij Caruana in 26 zetten van het bord. Weliswaar nam de Amerikaan wraak door de volgende partij en daarna de beslissende tie-break te winnen, maar doordat Carlsen zich heeft teruggetrokken uit de cyclus om het wereldkampioenschap, heeft Abasov zich geplaatst voor het Kandidatentoernooi. Bovendien won hij en dikke 50 ratingpunten. Wie is dit fenomeen?
Nijat Abasov is een Azerbeidzjaanse grootmeester van 28 jaar, één jaar jonger dan Anish Giri. Hij is geboren in Baku, evenals Garry Kasparov die de stad echter al in 1990 was ontvlucht. In februari 2020 bereikte Abasov zijn hoogste rating van 2670, maar kon die niet vasthouden. Bij de start van het Worldcuptoernooi had hij slechts één puntje meer dan Max Warmerdam, de nummer drie van Nederland.
Misschien is Nijat Abasov een schaaktalent, maar dan in elk geval niet zo’n groot talent dat hij kon aanschuiven bij de wereldtop. Tot nu. Ik volg de social media niet of nauwelijks, dus ik weet niet of de prestaties van Abasov indringend zijn bediscussieerd. Maar het is haast onvermijdelijk dat iemand heeft gedacht aan Hans Niemann.
Hans Niemann, een 20-jarige Amerikaanse grootmeester, werd een jaar geleden door Carlsen beschuldigd van vals spel en vervolgens gecancelled. De discussie die vervolgens losbarstte ging minder over de vraag of Niemann schuldig was, dan over de vraag hoe je dat kon bewijzen. Het bleek dat Niemann in blitzpartijen onwaarschijnlijk vaak de zet had gespeeld die volgens de computer de beste was. Hij gaf ook toe in zijn jeugd drie keer vals te hebben gespeeld, maar dat was een jeugdzonde, dat deed hij niet meer. De beschuldiging van Carlsen was volgens de publieke opinie dus waarschijnlijk wel juist, maar hoe heeft-ie het gedaan? Klassieke methoden als op de wc je partij met een mobiele telefoon analyseren, informatie verstoppen in bekertjes yoghurt, of aanwijzingen krijgen van een medeplichtige in het publek die hetzij aan zijn linkeroor krabt (=torenzet), hetzij met een gekleurde zakdoek zijn neus snuit (blauw=paardzet, rood=damezet) zijn uit de tijd. Het moet nu digitaal. Iemand die de partij met een computerprogramma volgde zou aanwijzingen over de beste zet hebben doorgegeven met behulp van morsetekens die Niemann via een buttplug in zijn anus kon ontvangen. Het is te idioot om waar te zijn, maar de mogelijkheid is serieus bediscussieerd.
Niemann werd niet meer uitgenodigd voor de grote toernooien, wat hem veel heeft gekost. Hij eiste in een rechtszaak honderd miljoen dollar aan genoegdoening, maar dat werd afgewezen. Twee weken geleden werd bekend dat Carlsen en Niemann zich hadden verzoend en de zaak leek uit de wereld. Maar dan ken je Niemann niet. In een blitztoernooi won hij deze week een hele knappe partij van Vladimir Kramnik. Die overwinning was des te opmerkelijker omdat Niemann zwart had en de Berlin Wall speelde, een opening waarmee Kramnik wereldkampioen is geworden en die hij beter kent dan wie ook. Kramnik kon het niet geloven en besloot in de volgende blitzpartij een statement te maken. Deze partij, met Niemann achter de witte stukken, verliep als volgt: 1.e4, f6 2. d4 g5. Nu kon wit mat in één geven, namelijk 3.Dh5, het Gekkenmat. Zo gek was Niemann niet en hij gaf op.
Ik heb een foto van Abasov gezien. Hij deed mij denken aan de jonge Gata Kamsky. Ik denk niet dat hij ooit een buttplug in zijn anus zal stoppen en zolang hard bewijs ontbreekt wil ik ook niet geloven dat Hans Niemann dat heeft gedaan.
Toch één compliment: Kramnik heeft een passende methode toegepast voor zijn ridicule actie, het Gekkenmat.

Geschreven door: rQ

Gepubliceerd: 02 september 2023

Het was een prachtige middag, vandaag in het centrum van Roden. De vernieuwde Herestraat werd officieel in gebruik genomen en op De Brink vond de opening van het nieuwe culturele seizoen plaats met de manifestatie Wat ’n Kunst. Voor alle organisaties die iets met kunst en cultuur van doen hebben, was dit een uitgelezen moment om zich aan een breed publiek te laten zien. De teken- en schildergroep was aanwezig, de fotoclub, een poppentheater, wie waren er niet. Op het grote podium opende Ellen ten Damme de show, maar ook andere talenten met Roner roots waren aanwezig om hun kunsten te vertonen. Op een ander podium traden stand up comedians op en ik hoorde zelfs een Franse zanger.

 Schaken is ook kunst en dus had Schaakclub Roden een kraam. Bovendien was er een tuinschaakspel. De hele middag door was erveel belangstelling. Steeds weer merk je dat veel mensen kunnen schaken en het niet kunnen laten om even te komen te kijken. Dan heeft Schaakclub Roden een aantal gehaaide leden die deze belangstellenden achter het bord weten te krijgen, waar ze niet alleen een potje konden spelen, maar waarin ze ook wijze lessen kregen. En natuurlijk werd hun uitgelegd dat Schaakclub Roden een erg gezellige club is die elke maandag speelt “hier achter ons, in dat schooltje”, en dat ze hartelijk welkom waren om eens te komen kijken en de sfeer te proeven. Er kwamen veel jongeren op af en sommigen van hen konden heel aardig met de stukken overweg. Prachtig: de schaaklessen op scholen werpen hun vruchten af.

 Om het kunstzinnige karakter van het schaakspel te laten zien, hadden we twee schaakproblemen opgezet. De eerste was moeilijk en heeft een aantal clubleden een paar uur bezig gehouden. De tweede was daarna een stuk gemakkelijker.

 Stelling 1 (links) - Wit begint en geeft mat in 3 zetten .

Wit doet het liefste 1.Kf8, maar dan staat zwart pat. Daarom kan hij ook niets met de loper doen. 1. Pf7+, Kg8 levert evenmin iets op dus een andere paardzet, bijvoorbeeld 1.Pf5?  Dat volgt 1...h5. Het was een echte hersenbreker, maar uiteindelijk zag Ale Bakker de oplosing: 1. Lf6!! Zwart heeft alleen gedwongen zetten: 1...gxf6 2. Kf8 f5 3. Pf7 mat.

Stelling 2 (rechts) - Wit begint en geeft mat in 2 zetten.

1. De8+ Kb7 2. Da8+ Kb6 3. Da7 is mat maar een zet teveel. Al vrij vlot zag Arnold Meister hoe het moest: 1. Tb5!! en wat zwart ook doet, hij gaat mat op de volgende zet.