Alle ogen in de schaakwereld zijn in januari gericht op Wijk aan Zee, ook de ogen van de schaakcolumnisten van de landelijke pers. Afgaande op hun stukjes was het hoogtepunt van de eerste toernooiweek de partij tussen Magnus Carlsen en Jorden van Foreest.
De partij Carlsen - Van Foreest werd na een enerverende strijd remise. Volgens de analyses van de stuurlui aan wal had Carlsen kunnen winnen, maar dat wisten zij alleen doordat ze de partij met een computer hadden gevolgd. Sommige commentatoren, o.a. Hans Ree in de NRC, hebben ook gewezen op de invloed van Alpha Zero, het nieuwste schaakprogramma dat zichzelf heeft leren schaken en dus niet denkt als een mens. Tijdens de WK-match tussen Carlsen en Ian Nepomniachtchi hebben Jorden en Daniil Dubov, secondanten van Carlsen, veel gewerkt met Alpha Zero en daardoor zouden zij, als mensen, hebben leren schaken als het programma. Is er een nieuwe schaakstijl ontstaan?
Theoretisch zou dat goed kunnen. De stijl van Kasparov, Timman en veel van hun generatiegenoten heb ik ooit superdynamisch genoemd. Tal was een voorloper. In deze stijl was het stukkenspel in vergelijking tot de voorgaande stijl zeer belangrijk. Het begrippenpaar structuur en activiteit deed zijn intrede. Nooit zal ik vergeten hoe tijdens een toernooi in Hilversum een Russische grootmeester bij elke zet die hij in de post mortem deed, met luide keel Sjtrrructure! of Actiiiviity! riep. Dat was een leerzame ervaring. De structuur (pionnenstelling) mocht niet verzwakt zijn, maar stond ook in dienst van de activiteit van de stukken die zo groot mogelijk moest zijn. Concrete analyse was belangrijk; men kon niet langer vertrouwen op de juiste toepassing van de algemene, op Steinitz teruggaande regels van het positiespel. De Britse theoreticus John Watson spreekt over rule independence. De Nederlandse schaakboekenschrijver Willy Hendriks denkt dat het gaat om patroonherkenning. Door het gebruik van schaakcomputers, vooral Alpha Zero, zou de manier van schaken in een nieuwe fase zijn gekomen. Zonder dat de algemene regels onjuist zijn geworden of bekende stellingspatronen hun waarde hebben verloren, zou de benodigde rekenkracht zijn toegenomen. Concrete analyse is nog belangrijker geworden.
Dat is allemaal theorie. Zorgvuldige analyse van partijen en verhalen van spelers over hun partijen moet uitwijzen in hoeverre dit waar is. Er zijn wel aanwijzingen. De inmiddels algemeen bekende vroegtijdige opmars van de h-pion is daar één van. Een andere aanwijzing is de uitspraak van Anish Giri dat hij planmatiger speelt dan Jorden van Foreest. Jorden zou vooral op korte termijn denken. En Jorden verzuchtte na zijn remise tegen Carlsen inderdaad dat hij hoofdpijn had gekregen van het vele rekenen.
Gisteren heeft Jorden schitterend gewonnen van Anish. ook hiervoor was weer heel veel rekenwerk nodig. Het “stijlkundige onderzoek” zou met deze partij kunnen beginnen.

Opgave

Elke maand een serie opgaven, steeds stijgend in moeilijkheidsgraad. Ter lering en vermaak.

2201 32201 401-4 Rekenkracht of patroonherkenning?
Hoe wint wit?

 

 

Oplossing vorige week
01-3 Wat is de snelste winstweg voor wit?
1.Dxh7+ Kxh7 2.Th4+ Kg8 3.Lf6 Le4+ (Zwart kan nog een paar schaakjes geven, maar het mat door Th8 is niet meer te voorkomen.) 4.Ka1 enz.